ศึกษาทำความเข้าใจเพิ่มเติมจาก
สุเทพ อ่วมเจริญ การพัฒนาหลักสูตร : ทฤษฎีและการปฏิบัติ “การพัฒนาหลักสูตร :
ทฤษฎีหลักสูตร”
ทฤษฎีหลักสูตร
แบบจำลองการพัฒนาหลักสูตร
จากการศึกษาแบบจำลองการพัฒนาหลักสูตรของนักพัฒนาหลักสูตรทั้งในประเทศและต่างประเทศ
พบว่าแนวคิดของแต่ละบุคคลมีองค์ประกอบอยู่ในแนวคิดที่คล้ายคลึงกัน
แต่ละแบบจำลองเน้นให้หลักสูตรครอบคลุมถึงความหลากหลายของการจัดการศึกษา
ในที่นี้จะขอสรุปแบบจำลองการพัฒนาหลักสูตรตามแนวคิดของ Tyle/ Saylor, Alexander and
Lewis/ Oliva / วิชัย วงษ์ใหญ่ และ SU Model ดังนี้
1.แบบจำลองการพัฒนาหลักสูตรของ Tyler ถือเป็นต้นแบบของการพัฒนาหลักสูตร
ขั้นที่ 1 ศึกษาจากแหล่งข้อมูลทั้งด้านสังคม เนื้อหา และผู้เรียน
เพื่อวิเคราะห์ข้อมูลให้เชื่อมโยงกับความต้องการและความสนใจของผู้เรียน
ขั้นที่ 2
นำจุดประสงค์มาวิเคราะห์ร่วมกับข้อมูลสังคมและข้อมูลจากชุมชนท้องถิ่น
รวมถึงนำเนื้อหา สาระหลักวิชามาวิเคราะห์ร่วมด้วยเพื่อกำหนดวัตถุประสงค์
(ฉบับร่าง)
ขั้นที่ 3 กลั่นกรองวัตถุประสงค์โดยใช้ข้อมูลจากปรัชญาสังคมและปรัชญาการศึกษาของโรงเรียน
รวมถึงกลั่นกรองด้วยพื้นฐานทางจิตวิทยา
ขั้นที่ 4 การเลือกประสบการณ์การเรียนรู้
ขั้นที่ 5 การจัดระบบโครงสร้างประสบการณ์การเรียนรู้
ขั้นที่ 6 การประเมินผลการเรียนรู้
สำหรับประสบการณ์การเรียนรู้ในความหมายของข้าพเจ้า
คือ
การจัดกิจกรรมการเรียนการสอนทั้งในห้องเรียนและนอกห้องเรียนที่ช่วยให้ผู้เรียนสามารถพัฒนาศักยภาพด้านต่างๆ
ของตนเอง
2.แบบจำลองการพัฒนาหลักสูตรของ Saylor,
Alexander and Lewis ซึ่งประกอบด้วย 4 ขั้นตอน
ขั้นที่ 1 กำหนดจุดหมาย (Goal) วัตถุประสงค์
(objectives) และขอบข่ายที่ต้องการพัฒนา (Domain) พิจารณาจากตัวแปรภายนอก เช่น ผลการศึกษาจากการวิจัย กฎหมาย สมาคมวิชาชีพ
นโยบายรัฐ และต้องคำนึงถึงพื้นฐานด้านสังคม ผู้เรียน และความรู้
ขั้นที่ 2 การออกแบบหลักสูตร ระบุวัน เวลา และวิธีการในการจัดกระบวนการเรียนรู้
ซึ่งต้องคำนึงถึง ธรรมชาติของวิชา
สถาบันที่เกี่ยวข้องกับความต้องการและความสนใจของผู้เรียน
ขั้นที่ 3 การนำหลักสูตรไปใช้
ผู้สอนจะเลือกวิธีการสอนที่ช่วยให้ผู้เรียนสามารถบรรลุวัตถุประสงค์ได้
ขั้นที่ 4 การประเมินหลักสูตร โดยใช้เทคนิคผสมผสาน ทั้งประเมินจุดเด่นและจุดด้อยของระบบการศึกษาของทั้งหมดโรงเรียน
ซึ่งเน้นไปที่ 2 ส่วนได้แก่ 1.การประเมินการใช้หลักสูตรทั้งโรงเรียน จะประเมินเป้าหมาย วัตถุประสงค์
จุดประสงค์การเรียน ประสิทธิภาพและผลสัมฤทธิ์ในการจัดการเรียนการสอน 2. การประเมินหลักสูตรทั้งระบบ ตั้งแต่ออกแบบ นำหลักสูตรไปใช้
เพื่อให้ได้ข้อมูลย้อนกลับว่าหลักสูตรมีประสิทธิภาพเพียงใด
3.
แบบจำลองการพัฒนาหลักสูตรของ Oliva แสดงถึงความสัมพันธ์ของหลักสูตรและการเรียนการสอนเป็น
12 ขั้นตอน ดังนี้
ขั้นที่ 1 แสดงจุดหมายของการศึกษา
โดยศึกษาจากความต้องการจำเป็นของผู้เรียนและสังคม อาศัยหลักปรัชญา และจิตวิทยา
ซึ่งจะคล้ายคลึงกันกับขั้นกลั่นกรองของ Tyler
ขั้นที่ 2
วิเคราะห์ความต้องการจำเป็นของผู้เรียนและชุมชนที่โรงเรียนตั้งอยู่
แล้วกลั่นกรองให้ได้เป้าหมาย และจุดม่งหมายเฉพาะของหลักสูตร
รวมถึงเนื้อหาที่จะนำมาสอน
ขั้นที่ 3-4
กำหนดวัตถุประสงค์จากข้อมูลข้างต้น
ขั้นที่ 5 วางนโยบาย
และจัดโครงสร้างการบริหารหลักสูตร เพื่อจัดการหลักสูตรและนำหลักสูตรไปใช้
ขั้นที่ 6-7 ระบุความแตกต่างของ
จุดหมายของการเรียนการสอน และวัตถุประสงค์ของรายวิชาในแต่ละระดับการศึกษา
ขั้นที่ 8 ผู้สอนเลือกวิธีการสอนเพื่อนำไปใช้ในห้องเรียน
ขั้นที่ 9
เลือกเทคนิคการประเมินผลสัมฤทธิ์ของผู้เรียน
ขั้นที่ 10
จัดกิจกรรมการเรียนการสอนตามแผนที่วางไว้
ขั้นที่ 11
เก็บรวบรวมข้อมูลประเมินผลการเรียนการสอน
ขั้นที่ 12 ประเมินหลักสูตรทั้งระบบ
ซึ่งแบบจำลองการพัฒนาหลักสูตรของ Oliva นี้จะมีการให้ข้อมูลย้อนกลับซึ่งทำให้เห็นว่าหลักสูตรมีการพัฒนาอยู่ตลอดเวลา
4.
แบบจำลองการพัฒนาหลักสูตรของวิชัย วงษ์ใหญ่ มีชื่อว่า แบบจำลองการพัฒนาหลักสูตรแบบครบวงจร (Integrated Curriculum
Development) ประกอบด้วย 3 ส่วน คือ
ระบบร่างหลักสูตร ระบบการใช้หลักสูตร และระบบการประเมินหลักสูตร
โดยจะมีการปรับปรุงเปลี่ยนแปลงอยู่เสมอ และวิชัย วงษ์ใหญ่
ยังได้ให้รูปแบบและขั้นตอนการพัฒนาหลักสูตรและการสอนตามกรอบมาตรฐานคุณวุฒิระดับอุดมศึกษาแห่งชาติพ.ศ.2552 โดยให้ขั้นตอนไว้ดังนี้
ขั้นที่ 1
นักพัฒนาหลักสูตรใช้พื้นฐานข้อมูลด้านสังคมและปรึกษากับผู้เชี่ยวชาญในแต่ละสาขาวิชามากำหนดจุดมุ่งหมาย
หลักการและโครงสร้าง และออกแบบหลักสูตรขึ้นมา
ขั้นที่ 2 ยกร่างเนื้อหาสาระ ประสบการณ์ หน่วยการเรียน และรายวิชา
โดยนักพัฒนาหลักสูตรและผู้เชี่ยวชาญสาขาวิชา จะกำหนดผลการเรียนรู้
จุดประสงค์เชิงพฤติกรรม วางแผนการสอน ทำบันทึกการสอน ทำสื่อการสอน
และจัดกิจกรรมการสอนรายกลุ่มหรือบุคคล
ขั้นที่ 3 ทดลองใช้หลักสูตรในสถานศึกษานำร่อง
ขั้นที่ 4 อบรมบุคลากรทางการศึกษาทุกระดับให้เข้าใจหลักสูตรใหม่
และประชาสัมพันธ์ให้ผู้เกี่ยวข้องทราบ
ขั้นที่ 5 ปฏิบัติการสอน ใช้หลักสูตรก่อนการประกาศใช้
โดยในขั้นนี้จะแบ่งย่อยได้อีก 4 ขั้นตอนได้แก่ 1. แปลงหลักสูตรไปสู่การสอน ถือเป็นการจัดทำเครื่องมือ
และอุปกรณ์ต่างๆที่จะนำไปใช้ในการเรียนการสอน2. ผู้บริหารจัดเตรียมบุคลากร
เครื่องมือ และแหล่งการเรียนรู้ 3. ผู้สอนจัดการเรียนการสอน 4.
ประเมินผลการเรียนรู้ และประเมินหลักสูตร
สุเทพ อ่วมเจริญ (2557: 22) ได้กล่าวถึงความสัมพันธ์ระหว่างขั้นตอนในรูปแบบของวิธีการเชิงระบบ
และระบบการพัฒนาหลักสูตรแบบลิเนียโมเดลได้เป็น 2 ระบบ คือ
มิติด้านหลักสูตร เพื่อต้องการทราบว่าจะสอนอะไร
ซึ่งจะกำหนดจุดประสงค์และสาระมาตรฐาน และ
มิติด้านการสอนเพื่อต้องการทราบว่าจะสอนอย่างไร
ซึ่งจะกำหนดการจัดประสบการณ์การเรียนรู้ และการประเมินผล
5.
แบบจำลองการพัฒนาหลักสูตร SU Model
สุเทพ อ่วมเจริญ (2557: 23) ได้ประมวลผลจากแนวคิดของนักพัฒนาหลักสูตรทั้งต่างประเทศและในไทย
ร่วมกับการศึกษางานวิจัยและประสบการณ์การสอนในสถาบันอุดมศึกษา
ได้มโนทัศน์ที่เป็นแบบจำลองการพัฒนาหลักสูตร SU Model ประกอบด้วย
4 ขั้นตอน ดังภาพประกอบ
ที่มา: สุเทพ อ่วมเจริญ (2557: 23)
ขั้นตอนที่ 1 การวางแผนหลักสูตร (Curriculum Planning) จะสอดคล้องกับ คำถามข้อที่ 1 ของ Tyler ที่ว่าจุดมุ่งหมายอะไรบ้างในการศึกษาที่โรงเรียนต้องแสวงหา
นักพัฒนาหลักสูตรต้องคำนึงถึงเป้าหมายหลักสูตรที่เน้นด้านความรู้ ด้านผู้เรียน
และด้านสังคม โดยต้องอาศัยพื้นฐานที่สำคัญด้านต่างๆในการพัฒนาหลักสูตร
ทั้งพื้นฐานด้านปรัชญา พื้นฐานด้านจิตวิทยา และพื้นฐานด้านสังคมและวัฒนธรรม
และอาจมีพื้นฐานด้านอื่นๆ เพิ่มเติม เช่น พื้นฐานด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
นอกกจากนี้นักพัฒนาหลักสูตรต้องศึกษาประเด็นต่างๆ เพื่อนำมาร่วมใช้ในการวางแผนหลักสูตรทั้งในเรื่องของ
สี่เสาหลักการศึกษา/ ทักษะเพื่อการดำรงชีวิตของคนในศตวรรษที่ 21/ พื้นฐานการพัฒนาหลักสูตรด้านปรัชญา ด้านจิตวิทยา และด้านสังคม/
การศึกษามาตรฐานสากล/ และการวางแผนสำหรับผู้เรียนทุกคน (Developed planning
for all learners: PAL)โดย Grace Meo ซึ่งแผนนี้อยู่บนฐานของแนวคิดการออกแบบสากลเพื่อการเรียนรู้
(Universal Design for learning: UDL) สำหรับผลลัพธ์ของขั้นตอนนี้คือ
วิสัยทัศน์ของหลักสูตร
ขั้นตอนที่ 2 การออกแบบหลักสูตร (Curriculum Design) จะสอดคล้องกับคำถามข้อที่ 2 ของ Tyler ที่ว่าประสบการณ์การศึกษาอะไรบ้างที่โรงเรียนควรจัด
เพื่อให้บรรลุจุดมุ่งหมายในการจัดการศึกษา
ซึ่งการออกแบบหลักสูตรจะเกี่ยวข้องกับการกำหนดจุดมุ่งหมายและจุดประสงค์ของหลักสูตร
นำไปสู่การจัดเนื้อหาสาระ
เพื่อช่วยให้ผู้สอนเลือกและจัดกิจกรรมการเรียนการสอนให้เหมาะสม
และรวมไปถึงการประเมินผลด้วย โดยนักพัฒนาหลักสูตรต้องศึกษาประเด็นต่างๆ
เพื่อนำมาร่วมใช้ในการออกแบบหลักสูตรทั้งในเรื่องของ World Class
Education/ โมเดลต้นแบบเชิงวัตถุประสงค์
/ รูปแบบการออกแบบหลักสูตรเน้นเนื้อหาวิชา
เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ และเน้นปัญหาสังคมเป็นสำคัญ/
แนวคิดการออกแบบหลักสูตรที่ส่งเสริมความเป็นเลิศของผู้เรียนและผู้สอน
ม.กริฟฟิธ/หลักการออกแบบหลักสูตร 7 ประการของสก๊อตแลนต์/
การปรับปรุงโมเดลโดยฮิลดา ทาบา/ การออกแบบหลักสูตรแบบ Backward Design/ การออกแบบหลักสูตรรายวิชา ตามแนวคิดของเวสมินส์เตอร์ เอ็กเชงจ์
มหาวิทยาลัยเวสมินเตอร์ / การออกแบบหลักสูตรด้วยแนวคิดวัตถุประสงค์เป็นพื้นฐาน
สำหรับผลลัพธ์ของขั้นตอนนี้คือ พันธกิจของหลักสูตร
ขั้นตอนที่ 3 การจัดการหลักสูตร (Curriculum Organization) จะสอดคล้องกับคำถามข้อที่ 3 ของ Tyler ที่ว่า จัดประสบการณ์การเรียนรู้อย่างไรให้มีประสิทธิภาพซึ่งรวมถึงการบริหารจัดการหลักสูตรและการจัดการเรียนรู้
และยังรวมไปถึงการนิเทศการศึกษา และการนิเทศการสอน
โดยนักพัฒนาหลักสูตรต้องศึกษาประเด็นต่างๆ
เพื่อนำมาร่วมใช้ในการจัดการหลักสูตรทั้งในเรื่องของ
แนวคิดการจัดระบบหลักสูตรที่ดีตามแนวคิดของออร์นสไตน์และฮันกิน และเฮนสัน/
ทฤษฏีการเรียนรู้ของบลูมและทฤษฏีการเรียนรู้กลุ่มพฤติกรรมนิยม ปัญญานิยม
มนุษย์นิยม และสร้างสรรค์นิยม/ แนวคิดการออกแบบการเรียนการสอนตามแบบจำลอง ADDIE
/ หลักการเบื้องต้นวิธีการสอนที่ได้ผลของมาซาโน/
การเรียนรู้แบบสร้างองค์ความรู้ด้วยตนเอง/
การเรียนการสอนและกระบวนการเรียนรู้ด้วยแบบจำลอง John Biggs’ 3-P Model สำหรับผลลัพธ์ของขั้นตอนนี้คือ แผนการจัดกิจกรรมการเรียนการสอน
ขั้นตอนที่ 4 การประเมินหลักสูตร (Curriculum Evaluation) จะสอดคล้องกับคำถามข้อที่ 4 ของ Tyler ที่ว่า ประเมินประสิทธิผลของประสบการณ์ในการเรียนอย่างไร
โดยจะมีทั้งการประเมินทั้งระบบหลักสูตร และประเมินผลการเรียนรู้ตามหลักสูตร
โดยนักพัฒนาหลักสูตรต้องศึกษาประเด็นต่างๆ
เพื่อนำมาร่วมใช้ในการประเมินหลักสูตรทั้งในเรื่องของ แนวคิดการประเมินหลักสูตร/
แบบประเมินหลักสูตรCIPP/ การประเมินการเรียนรู้ตามหลักสูตร CBA/
การกำหนดเกณฑ์การประเมินการเรียนรู้โดยใช้ SOLO
Taxonomy สำหรับผลลัพธ์ของขั้นการประเมินในมิติด้านการเรียนการสอนคือ
แผนการประเมินหลักสูตร
สรุปจากที่มา:
สุเทพ อ่วมเจริญ. (2557). การพัฒนาหลักสูตร: ทฤษฏีและการปฏิบัติ
(พิมพ์ครั้งที่ 6). คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น